با گسترش زندگی آپارتمان‌نشینی در ایران، تعاملات اجتماعی در فضاهای مشترک ساختمانی افزایش یافته است. یکی از مسائل شایع که گاهی به اختلاف‌های جدی میان همسایگان می‌انجامد، سیگار کشیدن در فضاهای مشاع یا حتی داخل واحدهای مسکونی است. در حالی که برخی افراد سیگار کشیدن را یک حق شخصی می‌دانند، دیگران آن را تهدیدی علیه سلامت و آسایش خود تلقی می‌کنند. این تعارض درک، نیازمند تبیین دقیق قوانین و مقررات در این حوزه است.
چارچوب قانونی دخانیات در ایران
قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات (مصوب ۱۳۸۵): اصلی‌ترین سند قانونی در این زمینه، قانون جامع کنترل و مبارزه با دخانیات است. برخی نکات مهم این قانون عبارت‌اند از:
- ماده ۸: استعمال هر نوع دخانیات در اماکن عمومی و وسایل نقلیه عمومی ممنوع است.
- ماده ۱۳: شهرداری‌ها موظف‌اند نسبت به کنترل و نظارت بر ممنوعیت مصرف دخانیات در اماکن عمومی اقدام نمایند.
- ماده ۱۴: تبلیغ و ترویج مصرف دخانیات در رسانه‌ها، اماکن عمومی و فرهنگی، به هر شکل ممنوع است.
اما پرسش اصلی این است که آیا ساختمان‌های مسکونی مشمول این قانون می‌شوند؟
مشاعات ساختمان و تعریف آن
مطابق با قانون تملک آپارتمان‌ها، مشاعات شامل فضاهایی از ساختمان است که مورد استفاده عموم ساکنین قرار می‌گیرد. مانند: راه‌پله‌ها، آسانسور، پشت‌بام، راهروها، لابی، پارکینگ (در موارد مشترک)، حیاط و باغچه
طبق عرف و قانون، هیچ‌یک از ساکنان بدون رضایت دیگران، حق ایجاد مزاحمت یا آسیب به این فضاها را ندارند. سیگار کشیدن در این مکان‌ها به دلیل بوی نامطبوع و آسیب به سلامت سایرین، مصداق “ایجاد مزاحمت” تلقی می‌شود.
سیگار کشیدن در مشاعات؛ ممنوع یا مجاز؟
در قانون صراحتی درباره ممنوعیت سیگار در فضاهای مشاع وجود ندارد، اما با استناد به مواد قانونی زیر، می‌توان آن را غیرمجاز دانست:
استناد به ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی: «هر کس … با ارتکاب اعمالی موجب مزاحمت دیگران شود، به حبس یا جزای نقدی محکوم می‌شود.»
استناد به تبصره ماده ۸ قانون دخانیات: «اماکن عمومی شامل مکان‌هایی است که عموم مردم به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به آن‌ها مراجعه می‌کنند.» با تفسیر موسع، مشاعات نیز نوعی فضای عمومی برای ساکنان محسوب می‌شوند.
آیا سیگار کشیدن در داخل واحد شخصی ممنوع است؟
در نگاه اول، داخل واحد شخصی حریم خصوصی محسوب می‌شود. اما:
اگر بوی سیگار از واحدی به واحدهای دیگر سرایت کند، اگر کودکان یا سالمندان ساکن در همسایگی دچار مشکل شوند، یا اگر دود از طریق تهویه مرکزی به دیگر فضاها وارد شود، در این حالت، حق خصوصی سیگاری‌ها با حق سلامت دیگران تعارض پیدا می‌کند.
ماده ۱۶۰ قانون مدنی (قاعده لاضرر): «کسی نمی‌تواند در ملک خود تصرفی کند که به ملک دیگری ضرر برساند.» بر این اساس، حتی در داخل واحد نیز اگر سیگار کشیدن موجب آسیب یا مزاحمت برای دیگران شود، قابل پیگرد قانونی است.
نقش مدیر ساختمان در برخورد با سیگار کشیدن
مدیر ساختمان، بر اساس قانون، موظف به حفظ حقوق مشترک ساکنان است. اگر ساکن یا ساکنانی از سیگار کشیدن در مشاعات شکایت کنند، مدیر موظف است:
- تذکر کتبی دهد
- موضوع را در جلسه مجمع عمومی مطرح کند
- در صورت تکرار، موضوع را به شورای حل اختلاف یا مراجع قضایی ارجاع دهد
همچنین مدیر ساختمان می‌تواند از طریق آیین‌نامه ساختمان یا اساسنامه مجتمع، مقررات خاصی درباره استعمال دخانیات در مشاعات وضع کند.
آیا مجازات مشخصی برای سیگار کشیدن در ساختمان وجود دارد؟
قانون برای استعمال دخانیات در اماکن عمومی، مجازات مشخص تعیین کرده است
بر اساس ماده ۱۳ قانون دخانیات: جریمه از ۵۰ هزار تا ۵۰۰ هزار تومان برای افراد متخلف قابل اعمال است. البته اگر مزاحمت ناشی از سیگار کشیدن باعث آسیب جدی شود (مثلاً بیماری تنفسی یا آتش‌سوزی)، مجازات‌های سنگین‌تری نیز قابل اعمال است، حتی تا شش ماه حبس.
حقوق همسایگان در برابر سیگار کشیدن
- درخواست از مدیر برای رسیدگی
- اعتراض کتبی و جمع‌آوری امضا
- شکایت به شورای حل اختلاف
- طرح دعوی در دادگاه با استناد به ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی
اگر دادگاه تشخیص دهد که دود یا بوی سیگار باعث آزار جدی شده، ممکن است دستور ممنوعیت سیگار در آن مکان خاص را صادر کند.
راهکارهای غیرحقوقی برای مدیریت سیگار کشیدن در ساختمان
نصب تابلوهای “استعمال دخانیات ممنوع” در مشاعات
درج ممنوعیت سیگار در آیین‌نامه داخلی ساختمان
آموزش عمومی درباره مضرات سیگار و حقوق همسایگان
استفاده از سیستم تهویه مناسب برای کاهش اثر دود
گفت‌وگوی محترمانه با افراد سیگاری به‌جای شکایت مستقیم
نمونه رای قضایی: در یکی از آرای صادره از شورای حل اختلاف تهران، ساکن طبقه دوم به دلیل استعمال مداوم سیگار در بالکن و انتقال بوی آن به طبقه سوم، با شکایت همسایه و با استناد به ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، به پرداخت جریمه نقدی و ترک عادت در آن فضا محکوم شد.
جمع‌بندی
سیگار کشیدن، اگرچه برای برخی یک عادت یا حق شخصی محسوب می‌شود، اما در فضای مشترک مانند ساختمان‌ها، محدود به حریم خصوصی نیست. قانون در ایران، در قالب قانون دخانیات، قانون مجازات اسلامی، و قانون تملک آپارتمان‌ها به وضوح مسیر دفاع از حقوق همسایگان را هموار کرده است. بنابراین، بهترین رویکرد برای مقابله با این مسئله، تلفیقی از آگاهی حقوقی، اخلاق هم‌زیستی، احترام متقابل، و دخالت هوشمندانه مدیر ساختمان است. تنها در این صورت است که می‌توان زندگی مسالمت‌آمیز و سالمی را در فضاهای اشتراکی تجربه کرد.
اشتراک
گزارش
نظرات من